K Open Access Logo

Το Χρέος ως Εργαλείο Κυριαρχίας (Μέρος Ι)

από | 02/06/2023

To 2017 μια ινδική δεξαμενή σκέψης ονόμασε την πολιτική της Κίνας ως «Διπλωματία της παγίδας χρέους» (Yee, 2022), εξηγώντας πως η κινεζική πολιτική χρησιμοποιεί την ασταθή οικονομία των αναπτυσσόμενων χωρών στις οποίες χορηγεί δάνεια τα οποία οι πρώτες αδυνατούν να αποπληρώσουν. Στόχος αυτής της πολιτικής είναι η υποχώρηση των εθνικών κυβερνήσεων των χωρών-δανειοληπτών στις πολιτικές και οικονομικές αξιώσεις της Κίνας επί τους εδάφους τους, προκειμένου η ίδια να υφαρπάξει τους φυσικούς τους πόρους και να αυξήσει την στρατιωτική της παρουσία εκτός της εδαφικής της επικράτειας (Singh, 2020).

Η περίπτωση του κέρατος της Αφρικής συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της αναγέννησης του δρόμου του μεταξιού ως ένα ηγεμονικό και όχι απλώς οικονομικό σχέδιο. Τα συνολικά δάνεια της Ερυθραίας προς την Κίνα ανέρχονται στο ποσό των 13.7 δις δολαρίων (Nyabiage, 2023). Εκ πρώτης όψεως, το ισοζύγιο συναλλαγών δείχνει ότι η Ερυθραία έχει σημαντικά μεγαλύτερο όφελος (εικόνα 2).

Ωστόσο, μια δεύτερη ανάγνωση αποκαλύπτει ότι η Κίνα δεν εισάγει απλώς πρώτες ύλες αλλά σημαντικά μέταλλα για τη βιομηχανία όπως χαλκό και ψευδάργυρο. Πιο συγκεκριμένα η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας χαλκού στον κόσμο ήδη από το 2016 απορροφώντας το 46% της ζήτησης (Dong, Tukker, Van der Voet, 2019). Η ζήτηση αυτή προσανατολίζεται σε στρατηγικούς τομείς της κινεζικής οικονομίας (βλέπε εικόνα 1) και παράλληλα της προσφέρει την πρωτοπορία στην ανάπτυξη τεχνολογιών πράσινης ενέργειας και ηλεκτροκίνησης δεδομένων των ιδιοτήτων του χαλκού αλλά και της επικείμενης αύξησης της ζήτησής του κατά 56% ως το 2027 (Patel, 2020). Αναφορικά με τον ψευδάργυρο, η Κίνα συνιστά τον μεγαλύτερο εξαγωγέα παγκοσμίως παράγοντας 4.2 εκατομμύρια μετρικούς τόνους μόνο το 2022 (statista, 2023).

Συνεπώς, η επιπλέον συσσώρευση του στα χέρια της Κίνας ενισχύει περαιτέρω την διαπραγματευτική και εμπορική της ισχύ ειδικά απέναντι στην Ευρώπη όπου βρίσκεται σε χαμηλά αποθέματα (Andy Home, 2022). Ενώ το 2018 αγόρασε τα πλούσια σε χαλκό και χρυσό ορυχεία Bisha (Beyene, 2022).

Εικόνα 1 πηγή: ING

Αν αυτές οι εξαγωγές συγκριθούν με τις αντίστοιχες εξαγωγές της Ερυθραίας στις ΗΠΑ (εικόνα 2) όπου το εμπόριο κινείται κυρίως στην ανταλλαγή γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, γίνεται καταφανές ότι  η Κίνα χρησιμοποιεί το χρέος ως εργαλείο για την απόσπαση βιομηχανικών και υψηλής αξίας πρώτων υλών από την Ερυθραία (OEC, 2021). Ταυτόχρονα, στην αμιγώς πολιτική αρένα η παρέμβαση της Κίνας συνέβαλλε στην αποσόβηση της ένοπλης σύρραξης μεταξύ Τζιμπουτί και Ερυθραίας (Beyene, 2022), εξέλιξη που θα έβλαπτε τα συμφέροντά της εφόσον έχει μεγάλες επενδύσεις και στις δύο χώρες.

Εικόνα 2, πηγή: OEC

Παράλληλα, κρατικά στελέχη της Ερυθραίας τάσσονται υπέρ της οικονομικής αρωγής της Κίνας και την ενίσχυση των σχέσεών τους ως απαραίτητων για την ανοικοδόμηση της ίδιας και της Αφρικής (Xinthua, 2022). Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τόσο ο Πρόεδρος της χώρας Isaias Afwerki, όσο και ο υπουργός εξωτερικών Osman Mohammed Saleh ο μεν πρώτος δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει πολιτική παγίδας χρέους από την πλευρά της Κίνας την οποία χαρακτηρίζει εταίρο ανάπτυξης για την Αφρική (Embassy of the People’s Republic of China in Israel), ο δε δεύτερος σε συνάντησή του με τον κινέζο ομόλογό του μίλησε για μια συνεργασία για το καλό των δύο λαών (Africa news).

Η διαμόρφωση μιας εγχώριας ελίτ φιλικά προσκείμενης προς την Κίνα παίζει κομβικό ρόλο στην εργαλειοποίηση των χωρών – οφειλετών και εδραιώνει το αφήγημα της Κίνας ως «καλοπροαίρετης δύναμης» (Quintin & Geoffrey Nowell, 1992). Καίριο ρόλο σ’ αυτή την εξέλιξη διαδραματίζει και η προθυμία κάποιων αυταρχικών καθεστώτων όπως της Ερυθραίας να αποδεχτούν αυτό το ρόλο προκειμένου να επιβιώσουν (Britannica, 2023). Προθυμία η οποία δεν εξαγοράζεται απλώς αλλά χρεώνεται στις χώρες οφειλέτες έναντι οικονομικών και υλικών μέσων εξόφλησης.

Βιβλιογραφία

  1. Hunter Baldridge, “CHINA IN DJIBOUTI: A FUTURE UNCERTAIN”, Observatory on Contemporary Crises, 2022 διαθέσιμο στο:   https://crisesobservatory.es/china-in-djibouti-a-future-uncertain/ (02/04/2023, 19:36).
  2. Rahel Beyene, “A Look into China’s Belt Road Initiative and Eritrea’s Creditworthiness”, RECLAIM ERITREA, (11/01/2022), διαθέσιμο στο: https://www.reclaimeritrea.com/news/2022/01/11/a-look-into-chinas-belt-road-initiative-and-eritreas-creditworthiness/ , (02/04/2023, 20:13).
  3. Britannica, Isaias Afwerki president of Eritrea, 2023, διαθέσιμο στο : https://www.britannica.com/biography/Isaias-Afwerki , (06/04/2023, 00:21)
  4. Lee Jones, Shahar Hameiri, “Debunking the Myth of ‘Debt-trap Diplomacy’ How Recipient Countries Shape China’s Belt and Road Initiative” CHATMAN HOUSE (19/8/2020), διαθέσιμο στο: https://www.chathamhouse.org/2020/08/debunking-myth-debt-trap-diplomacy (02/04/2023, 20:00).
  5. Embassy of the People’s Republic of China in Israel, “Eritrean President Isaias Afwerki Meets with Wang Yi”, (05/01/2022, 20:55), διαθέσιμο στο : http://il.china-embassy.gov.cn/eng/zgxw/202201/t20220106_10479383.htm (06/04/2023, 00:12)
  6. Andy Home, “Column: Zinc caught between weakening demand and sliding supply”, Reuteurs, (19/2/2022), διαθέσιμο στο: https://www.reuters.com/markets/commodities/zinc-caught-between-weakening-demand-sliding-supply-2022-09-16/ , (06/04/2023, 00:19).
  7. Ewa Manthey, “Copper, all eyes are on China”, ING, διαθέσιμο στο: https://think.ing.com/articles/copper-all-eyes-on-china (00:09, 06/04/2023)
  8. Jevans Nyabiage, “Why Ethiopia is taking its debt relief case directly to China, bypassing the G20”, 2023 διαθέσιμο στο: https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3212289/why-ethiopia-taking-its-debt-relief-case-china-bypassing-g20 (02/04/2023, 19:39).
  9. OEC (2021) διαθέσιμο στο: https://oec.world/en/profile/bilateral-country/chn/partner/eri ,  https://oec.world/en/profile/bilateral-country/usa/partner/eri (02/04/2023, 20:38).
  10. Sachin Patel, CME Group, “The Importance of Copper In China’s Economy”, Reuteurs, 21/9/2020, (17:01), διαθέσιμο στο : https://www.reuters.com/article/sponsored/copper-in-chinas-economy , (23:58, 05/04/2023).
  11. Statista, “Production volume of zinc in China from 2010 to 2022” (15/03/2023), διαθέσιμο στο: https://www.statista.com/statistics/449056/china-zinc-production/ , (00:01, 06/04/2023).
  12. “Selections from the prison notebooks of Antonio Gramsci” edited and translated by Hoare Quintin and Smith Geoffrey Nowell, Published simultaneously by Lawrence & Wishart, London, and International Publishers, New York, 11th Printing, 1992.
  13. Ajit Singh, The myth of ‘debt-trap diplomacy’ and realities of Chinese development finance, THIRD WORLD QUARTERLY, Routledge, Taylor and Francis Group, published 29/8/2020.
  14. Amanda Yee, “Why Chinese “debt trap diplomacy” is a lie”, Newspaper of the Party of Socialism and Liberation, (19/12/2022), διαθέσιμο στο: https://www.liberationnews.org/why-chinese-debt-trap-diplomacy-is-a-lie/ (02/04/2023, 20:02).
  15. Xinhua, “Eritrea eyes all-around cooperation with China”, THE STATE COUNCIL THE PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA, 6/1/2022, διαθέσιμο στο: https://english.www.gov.cn/statecouncil/wangyi/202201/06/content_WS61d63bb8c6d09c94e48a33d3.html, (02/04/2023, 20:10).